Son yıllarda “Akdeniz beslenme tarzı” kavramı, sağlıklı beslenme, kalp hastalıkları yönünden ele alınan bir tip beslenme şeklidir.
Akdeniz ülkelerindeki halkın beslenmesinde dikkati çeken başlıca hususlar şöyle sıralanabilir:
- Beslenmede sebze ve meyve çok çeşitli ve bol olarak yer almaktadır.
- Tavuk ürünleri, yaş ve kuru olarak baklagiller, çeşitli otlar bol miktarda tüketilmektedir.
- Bitkisel yağlar, özellikle zeytinyağı, tüm yemeklerde kullanılmakta ve diğer yağların yerini tamamen almış görülmektedir. Hayvansal yağ kullanımı oldukça düşük orandadır.
- Kırmızı et tüketiminin oldukça sınırlı olduğu görülmektedir.
Beslenmemizde tüketilecek gıdaları gıda piramidi üzerinde göstermek adet olmuştur. Sağlıklı ve dengeli bir beslenme için besin grupları ve bunların tüketilme sıklığı Akdeniz beslenme düzeninde ideale yakın olarak görülmektedir. Bu beslenme tarzında her gün alınması gereken gıdalar içinde ekmek, pirinç ve mısır gibi tahıl ürünleri, baklagiller, meyve ve sebzeler, patates gibi bitkisel gıdalar, peynir, yoğurt ve zeytinyağı önemli yer tutmaktadır. Akdeniz çocukları zeytinyağına batırılmış ve üzerine baharat (kekik, kırmızı biber) ekilmiş ekmeği zevkle yemektedirler.
Zeytinyağı yanında fındık, fıstık ve diğer yağlı tohumların da besin düzeni içinde olması koroner kalp rahatsızlıklarının önlenmesinde, diğer özel diyetlerden daha etkin olduğu anlaşılmıştır.
Akdeniz beslenme tarzında haftada birkaç kez yenmesi önerilen gıdalar ise; yumurta, balık, tavuk ve tatlılardır. Piramidi incelediğimiz zaman kırmızı eti en tepede görmekteyiz ve ayda birkaç kez olarak tüketilmesi gerektiği anlaşılmaktadır.
Bu tür beslenme tarzında insan vücudunun ihtiyaç duyduğu besin elementlerinin tamamı dengeli bir şekilde karşılandığı gibi, bol miktarda tüketilen sebze, meyve ve tahıl ürünleriyle sindirim sistemimiz için mutlaka gerekli olan lifli kısımlar da alınmış olmaktadır.
Akdeniz beslenme diyetinin diğer bazı avantajları şöyle sıralanabilir:
- Kalp damar hastalıklarının risk faktörleri üzerine olumlu etki göstermektedir (Şişmanlık, hiperlipoproteinemi, yüksek tansiyon, hiperhomositanami)
- Daha düşük oranda koroner kalp hastalıkları görülmektedir.
- Kansere karşı koruyucu etkisi bulunmaktadır (Özellikle kalın bağırsak ve meme kanserleri).
- Gastrointestinal hastalıklar daha az görülmektedir (Özellikle kabızlık, safra taşları).
Tüm bitkisel yağlar arasında ham olarak yani rafinasyona tabii tutulmaksızın tüketilebilen hemen hemen tek yağ özelliğindedir. Günlük tüketilen yağlar içinde 15-20 gram zeytinyağı bulunması özellikle damarların sağlıklı olması için gerekli görülmektedir.
Zeytinyağı üreticisi ülkelerde yıllık zeytinyağı tüketimi Yunanistan’da 21 kg, İtalya’da 11,5 kg, İspanya’da 10,4 kg, Tunus’ta 9,8 kg, Libya’da 7 kg, Portekiz’de 4,8 kg iken ülkemizde kişi başına 0,8 kg’la Akdeniz ülkeleri içerisinde en az zeytinyağı tüketen ülke durumundayız. Halkımıza zeytinyağını daha iyi tanıtmak ve tüketime teşvik etmek gerekmektedir.
Akdeniz kıyılarında yaşayan erkeklerde kalp hastalıklarından ölenlerin sayısı, örneğin; Yunanistan’da 100.000 kişide 4,8 iken, ABD’de 466’dır. Aynı şekilde meme kanseri gibi diğer bazı hastalıkların oranı da çok düşüktür. Komşumuz Yunanistan’da erkekler dünyanın en uzun yaşayan insanlarıdır.
Akdeniz beslenme tarzı bugün Akdenizli olmayanlar tarafından da benimsenmekte, bu insanlar kendi alışkanlıklarını terk etmektedirler. Ancak yurdumuzun zeytin yetiştiriciliğinin yapıldığı Akdeniz, Ege ve Marmara Bölgesi’ni kapsayan uzun bir kıyısı olmasına rağmen, zeytinyağı tüketme alışkanlığımız çok fazla değildir.
Akdeniz Diyeti Ömrü Uzatıyor
Amerikan Tıp Birliği Derneğinde Yayınlanan bir araştırma, Akdeniz tarzı beslenmenin, 70’li yaşlardaki insanların ölüm sebeplerinde %60’a varan bir azalma sağladığını ortaya çıkardı.
Avrupa’nın 11 ülkesinde 10 yıl süreyle, sağlığı iyi, sigara içmeyen, az alkol kullanan ve fiziksel olarak aktif 2339 kişi üzerinde yapılan çalışmanın sonuçları ABD’de Amerikan Tıp Birliği Dergisinde yayınladı
Wageningen Üniversitesinden Profesör Kim Knoops tarafından yürütülen çalışmada deneklere meyve -sebze, zeytinyağı ve balıktan oluşan “Akdeniz Diyeti” uygulandı. Çalışmanın sonuçları, günde yarım saat olarak yapılan egzersizle birlikte, yaşlı insanların ölüm nedenleri olan kanser, kalp ve damar hastalıkları gibi hastalıklarda %60 oranında azalma olduğunu ortaya koydu.
180’i obez olan deneklerin, Akdeniz Tipi Beslenme sayesinde 2 yıl içinde önemli ölçüde kilo verdikleri, tansiyonlarının normale döndüğü, şeker, kolestrol ve trigliserid oranlarının düzeldiği, iyi kolestrol oranlarının arttığı belirtildi.
Bir önceki yazımız olan Sızma ve Riviera Zeytinyağı Arasındaki Fark başlıklı makalemizde riviera zeytinyağı, sızma zeytinyağı ve zeytinyağı hakkında bilgiler verilmektedir.